De Europese Unie is niet de enige federale unie die te maken heeft met ontevreden leden. In Californië neemt het idee van onafhankelijkheid nieuwe vormen aan nadat Donald Trump is verkozen tot president van de Verenigde Staten.
De Yes California Independence Campaign wil bij de stemronde van 2018, de zogenoemde mid-terms, een referendum op de kieslijst zetten. Als dat wordt aangenomen, zou Californië een eigen staat worden.
Natuurlijk heeft dit scenario ook al een naam: Calexit (niet te verwarren met de folkband Calexico).
Het klinkt misschien vergezocht, maar het plan kwam op stoom nadat Donald Trump verrassend de verkiezingen voor het Amerikaanse presidentschap won op dinsdag. En met alle investeerders in Silicon Valley ontbreekt het niet aan geld om een campagne op te zetten voor een onafhankelijkheidsreferendum. Investeerder Shervin Pishevar, die al geld stopte in Uber en Airbnb, wil ook hier aan meewerken.
“Als de zesde economie van de wereld is Californië economisch sterker dan Frankrijk en kent een bevolking groter dan Polen. Als puntje bij paaltje komt is Californië vergelijkingsmateriaal en een concurrent voor landen, niet alleen de 49 andere staten”, aldus Yes California.
Geen protocol voor afscheid
Het pad naar onafhankelijkheid ligt nog vol obstakels. De grondwet van de VS kent meerdere procedures om nieuwe staten aan de unie toe te voegen, afhankelijk van het soort verbintenis dat wenselijk is. Maar er bestaan geen protocollen voor een staat om het federale verbond te verlaten.
Marinelli ziet een oplossing in een omweg. Via het stemhokje. In 2015 trachtte Marinelli om negen initiatieven rond afscheiding op een staatsbreed stembiljet te krijgen. Hij betaalde 200 dollar voor elk voorstel, maar haalde de benodigde 400.000 handtekeningen niet.
De volgende kans dient zich aan in 2018, als de Californiërs hun nieuwe gouverneur kiezen. Dat moet het moment worden voor Yes California.
Laten we even aannemen dat een meerderheid voor vertrek zou stemmen. Dan zijn er twee Brexit-achtige scenario's. Beiden leunen nogal op een eerdere zaak uit 1869.
Optie 1, zoals beschreven door Yes California:
"A member of the California federal delegation to Washington would propose an Amendment to the U.S. Constitution allowing the State of California to withdraw from the Union. The Amendment would have to be approved by 2/3 of the House of Representatives and 2/3 of the Senate. If the Amendment passed it would be sent to the fifty state legislatures to be considered (to satisfy the "consent of the states" requirement in Texas v. White). It would need to be accepted by at least 38 of the 50 state legislatures to be adopted."
Of het alternatief zou zich als volgt voltrekken:
"California could call for a convention of the states (which is currently being organized to tackle other constitutional amendments as we speak) and the Amendment granting California its independence would have to be approved by 2/3 of the delegates to this convention. If it passed, the Amendment would be sent to the fifty state legislatures to be considered and 38 of the 50 states would have to approve the measure in order for it to be adopted."
Geen enkele staat is er ooit in geslaagd om af te scheiden, hoewel Texas het wel probeerde dit jaar. "De legitimiteit van afscheiding is problematisch", zei hoogleraar Eric McDaniel bij de University of Texas at Austin. Dat was in juni, toen de Brexit-hysterie op zijn hoogtepunt was. "De Burgeroorlog speelde een heel grote rol in het vaststellen van de macht van de federale overheid. Die heeft zonder meer eindzeggenschap in dit soort zaken."
Activist Marinelli geeft toe dat de weg nog lang is, maar hij spreekt al over Californië alsof het buiten de VS ligt. "Wat er nu gebeurt in de VS, politiek en cultureel, is zo anders dan wat hier gebeurt. Ik wil dat Californië alles is dat het kan zijn en volgens ons houdt de connectie met de VS ons weg bij ons potentieel."